Overheid is geen Verlosser
De overheid moet de status van leraren verbeteren. De overheid had al een plan klaar moeten hebben tegen de gevolgen van een gasboycot en olieboycot. De overheid is verantwoordelijk voor .... Het is tijd om met wat meer bescheidenheid, bedachtzaamheid en barmhartigheid na te denken over het bestuur van het land of de gemeente. Als er iets aan de hand is, weten we binnen een dag de overheid als verantwoordelijke aan te wijzen. Het overheidsbestuur schiet onmiddellijk in de risicoregelreflex van de maakbaarheid van oplossingen. En die oplossingen moeten dan ook binnen no-time uitvoerbaar zijn.
“Maakbaarheid” is het kwaad van onze bureaucratische samenleving. Een beetje zelfreflectie van verbanden en burgers zelf zou soms ook geen kwaad kunnen. Wat is wijsheid voor christenpolitici? “De overheid is geen Verlosser”, was een wijs woord van dr. Ron Nijhof in een bundel van de ChristenUnie. In het christelijk perspectief staat Jezus centraal. Dat is het cruciale van het evangelie en daaraan zullen christenen elke overheid herinneren, of het nu over de Romeinse keizer gaat, of om de president van Rusland of de VS, of de bureaucratische Nederlandse overheid. Overheden die zichzelf als de grote Verlosser gaan zien, krijgen tirannieke trekjes. Juist een meer bescheiden visie op de overheid laat ruimte voor de gewetensvrijheid van burgers en voor kritische evaluaties van het eigen beleid. Die begrensde overheid geeft de onderscheiden kringen van de samenleving de vrijheid om zich naar eigen aard en koers te ontwikkelen. Kortom, vanuit een christelijk levensperspectief kiezen wij voor een dienstbaar bescheiden, bedachtzaam en barmhartig bestuur. Dat perspectief voorkomt dat een overheid zichzelf de hoogste instantie waant, of de Verlosser zelf. Ter inleiding op de ledenvergadering van de ChristenUnie leek het mij goed om aansluitend bij de woorden van Nijhof die essentie van christelijke visie op de overheid te benadrukken.
In ons land kijken we als eerste bij een probleem naar de overheid. Wat heeft die fout gedaan en wie is verantwoordelijk? Het kan toch niet zo zijn, hoorde ik de voorzitter van Transport en Logistiek Nederland zeggen dat de overheid geen plan heeft klaar liggen om mogelijke transportproblemen van een olieboycot tegen Rusland te voorkomen. De inkt van de gezamenlijke Europese inzet tegen zo’n olieboycot was nog niet droog. De afspraak moet nog gedetailleerder worden uitgewerkt. Het is een vorm van maakbaarheidsdenken die in onze cultuur is geslopen waar we in onze moderne westerse cultuur met onzekere en zelfgerichte burgers niet mee om kunnen gaan. De pijn van de ander raakt ons nauwelijks meer. De samenleving is gewend tegen haar overheid te zeggen: jij bent het probleem, jij moet veranderen en jij moet het probleem oplossen. Overheid en samenleving houden elkaar in een wurggreep. Want de overheid is daartoe in het geheel niet in staat. De geautomatiseerde overheid is geen individuele probleemoplosser. We verlangen een Verlosser, maar één ding is zeker de overheid kan dat gat in ons bestaan niet vullen.
Onze cultuur is ongeveer samen te vatten met songtekst van Freddy Mercury: I want all, and I want it now!
De ChristenUnie staat voor christelijk-sociale politiek. Dan staat niet de overheid centraal, maar hechten wij aan de kracht van de samenleving en haar verbanden. Die kracht van de
verantwoordelijke samenleving verdient meer aandacht. De christelijke notie van een dienstbare overheid kan ons daarbij helpen. De overheid is belangrijk, maar wordt nimmer onze Verlosser. De ChristenUnie heeft ten diepste een gezonde principiële visie op de overheid: bedachtzaam, bescheiden, barmhartig. Misschien zijn deze zelfreflecterende noties wel de belangrijkste om in het huidige debat over overheid en bestuurscultuur in te brengen. Te zeer zijn we een samenleving geworden die vooral wijst naar de overheid als probleemoplosser en het eigen gedrag buiten beschouwing laat.
